Zakończenie roku szkolnego zawsze pobudza do refleksji – i w zasadzie każdego roku mamy przekonanie, że mijający rok był wyjątkowo intensywny, obfity w nowe wyzwania i – nie najłatwiejszy.
Taki był także rok szkolny 2021/2022: rok pandemii i znacznie większej niż w ubiegłych latach liczby uczniów z doświadczeniem migracji w polskich szkołach. Dla pedagogów specjalnych – nauczycieli współorganizujących edukację włączającą w powiecie świdnickim był on wyjątkowy z jeszcze jednego powodu – realizowania złożonego projektu pt. Pilotażowe wdrożenie modelu Specjalistycznych Centrów Wspierających Edukację Włączającą.
Tak liczne wyzwania wymagały także zadbania o uzupełnianie zasobów własnych nauczycieli, dlatego przez kilka ostatnich miesięcy działała Grupa Wsparcia dla nauczycieli współorganizujących edukację włączającą. Spotkania odbywały się dwa razy w miesiącu – jedno ze spotkań w formie zdalnej, a drugie – w formie stacjonarnej, w gościnnych murach Specjalnego Ośrodka Szkolno-Wychowawczego im. Henryka Sienkiewicza. Mentorem grupy była dr hab. Ewa Domagała-Zyśk, prof. KUL, zaś osobą odpowiedzialną za jej organizację - Elżbieta Ścibior, nauczyciel dyplomowany SOSW w Świdniku.
Celem działania każdej z grup wsparcia jest udzielanie sobie wzajemnej pomocy i oparcia w zakresie radzenia sobie z problemami, podnoszenia dobrostanu psychospołecznego jej członków oraz zwiększania skuteczności własnych działań. Każde ze spotkań miało zatem trójczłonową strukturę: Sferę dzielenia się, moduł „Wiem więcej” oraz część pt. „Pytania na jutro”.
Spotkania rozpoczynaliśmy od „Sfery dzielenia się” – zbierania doświadczeń, przemyśleń i pytań z okresu poprzedzającego spotkanie. Najczęściej były to barwne opowieści o problemach i osiągnięciach uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi, z którymi pracują członkowie grupy, złożonych relacjach z ich rodzicami oraz szukaniu wspólnych sposobów współpracy z nauczycielami przedmiotów i innymi specjalistami pracującymi w przedszkolach i szkołach. Doświadczenia uczestników grupy, mimo że pochodziły ze szkół znajdujących się na tym samym terenie, często były diametralnie różne. Różne były metody pracy z uczniami – od pełnej wsparcia – a może nadopiekuńczości? - nieustannej obecności przy uczniu z niepełnosprawnością – do konsekwentnego ograniczania własnej obecności przy poszczególnych uczniach na rzecz tworzenia środowiska, budowania wspólnoty uczniów, którzy byliby w stanie zaakceptować, wspierać i traktować po koleżeńsku ucznia z niepełnosprawnością czy specjalnymi potrzebami. Różne był także modele współpracy z nauczycielami i innymi specjalistami - od tych akcentujących niezależność i autonomię – do innych, promujących współpracę na każdym etapie budowania lekcji – od planowania programu na cały rok szkolny, wspólnego zbierania pomysłów na scenariusze zajęć, poprzez przygotowywanie pomocy dydaktycznych, realizację zajęć oraz ich ocenę. Wiele emocji wzbudzało także zrozumienie roli nauczyciela – pedagoga specjalnego jako współuczestnika w przebiegu szkolnej oceny funkcjonalnej.
W centralnej części spotkania za każdym razem Mentorka Grupy Wsparcia przedstawiała szczegółowo, ale przystępnie kolejne elementy budujące założenia i praktykę edukacji włączającej. Członkowie Grupy Wsparcia mieli zatem możliwość zapoznania się – oraz zadania pytań - na tematy dotyczące założeń szkolnej oceny funkcjonalnej, standardów jej przeprowadzania, narzędzi pomocnych w tym procesie (szczególnie baterii narzędzi TROS-KA oraz Systemu Oceny Zachowań Adaptacyjnych ABAS-3), czy też praktycznych aspektów zatarasowania obserwacji w modelu ICF (Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia). Ze spotkania na spotkanie zagadnienia, które do tej pory były tylko teorią, stawały się elementem zasobów własnych członków grupy, znacząco wzmacniając ich poczucie sprawczości w zakresie realizowania edukacji włączającej w instytucjach, w których na co dzień pracują.
Spotkania kończyliśmy „Pytaniem na jutro” – zebraniem wątpliwości, pytań i postulatów, które rodziły się podczas spotkania. Stawały się one materiałem do pracy własnej na bazie materiałów przekazywanych przez Mentorkę grupy, ale także źródłem inspiracji do kolejnych spotkań.
Edukacja włączająca jest na tyle skuteczna, na ile są skuteczni zaangażowani w jej budowanie uczniowie, ich rodzice i nauczyciele. Środowe zimowe, wiosenne i letnie popołudnia pokazały, że nauczyciele współorganizujący edukacje włączająca w placówkach objętych wsparciem SCWEW traktują to zadanie bardzo odpowiedzialnie i refleksyjnie. Posiadają ważne cechy każdego dobrego specjalisty: są osobiście zaangażowani, dzielą się własnym doświadczeniem i poszukują nowych rozwiązań. Po wakacyjnej przerwie mają w planach kontynuowanie tych poszukiwań na kolejnych spotkaniach Grupy Wsparcia.
Ewa Domagała-Zyśk
Elżbieta Ścibior
